Psychoterapia Gestalt jest uznawana, obok psychoterapii psychodynamicznej czy poznawczo-behawioralnej, za jeden z najbardziej charakterystycznych i najintensywniej rozwijających się współcześnie nurtów psychoterapeutycznych. Jej twórca – Fritz Perls, bazując na koncepcjach teoretycznych psychologii Gestalt, wyszedł z założenia, że każdy człowiek funkcjonuje zgodnie z zasadą homeostazy, w sposób podobny utrzymywaniu równowagi w ekosystemach. Jeśli nie pozwalamy sobie na odczuwanie autentycznych uczuć czy pragnień i nie potrafimy ich zintegrować, nasz „system” nie jest w stanie osiągnąć równowagi, zaś długotrwały jej brak prowadzi – w myśl założeń, tkwiących u podstaw psychoterapii Gestalt – do zaburzeń psychicznych.
Dla kogo?
Psychoterapia Gestalt skierowana jest przede wszystkim do osób, których typowe sposoby postępowania nie są adaptacyjne i nie pozwalają na samorealizację – to znaczy osób nie radzących sobie w życiu tak dobrze jak byłoby to możliwe, gdyby nie postępowały według pewnych wzorów. W związku z tym psychoterapia Gestalt sprawdza się w przypadku klientów z problemami emocjonalnymi, fobiami, stanami depresyjnymi czy zaburzeniami natury psychosomatycznej, ale także u osób nie doświadczających problemów psychicznych, a jedynie chcących rozwinąć się i pełniej realizować swój potencjał.
Z uwagi na zakres zastosowania, Gestalt jest terapią stwarzającą możliwość pracy krótkoterminowej, choć nie jest to regułą – czas jej trwania uzależniony jest od problemu i może obejmować od kilku miesięcy do kilku lat. Możliwe formy jej przeprowadzania obejmują zarówno terapię indywidualną, terapię grupową jak i udział w kilkudniowych warsztatach, zatem klient ma możliwość podjęcia terapii w takim przedziale czasowym i w takich warunkach, które najbardziej będą sprzyjały osiągnięciu ustalonego z terapeutą celu.
Jak przebiega terapia?
Podstawowym założeniem jest to, aby skoncentrować się na bieżącym problemie i na tym, co dzieje się „TU i TERAZ”. Terapeuta przeprowadza z klientem rozmowę na temat jego oczekiwań i wspólnie ustalają, na czym należy się skupić w dalszej kolejności. Dla skuteczności psychoterapii niezbędna jest szczera i otwarta relacja pomiędzy klientem, a terapeutą, oparta na dialogu i braku lęku przed oceną, zbudowaniu której poświęconych jest kilka pierwszych spotkań.
Psychoterapia Gestalt nie zamyka się w sztywnych ramach - terapeuta reaguje na klienta, doświadcza jego wpływu i dostosowuje do niego, sięgając często po metody eksperymentalne, tworzone wspólnie z klientem dla pogłębienia jego świadomości. Charakterystyczna jest koncentracja na wypowiadaniu się w pierwszej osobie i unikanie opowiadania o innych - zamiast tego wprowadzane są techniki pozwalające na odegranie sytuacji, na przykład jakby dana osoba brała udział w spotkaniu lub jakby klient wcielał się w jej rolę.
Najważniejszym celem całej terapii jest osiąganie przez klienta dojrzałości, rozumianej jako znalezienie oparcia w sobie samym i umiejętność sięgania do własnych, często nieuświadomionych przed podjęciem psychoterapii, zasobów.
Co jest czynnikiem leczącym?
Jednym z najważniejszych czynników leczących w psychoterapii Gestalt jest relacja terapeutyczna. Podejście to zakłada, że lecznicza siła nie leży ani po stronie terapeuty ani klienta, ale w tym, co zachodzi pomiędzy nimi. Specyficzne dla tej relacji są głębokie zaufanie oraz możliwość komunikowania przez terapeutę emocji doświadczanych w związku z tym, o czym mówi klient. Terapeuta nie jest w tej relacji jedynym autorytetem – pozostaje on w stałym dialogu z klientem, który również występuje tu w roli autorytetu.
Innym czynnikiem sprzyjającym wyzdrowieniu jest otoczenie. W terapii Gestalt dużą rolę odgrywa tło, kontekst w jakim jest ona prowadzona, stąd też duże znaczenie mają czynniki zewnętrzne, takie jak oświetlenie gabinetu, czy jego umeblowanie.
Kolejnym istotnym elementem zdrowienia jest wzbudzanie nadziei. Terapeuci Gestalt uważają, że „zmiana jest nie tylko możliwa, ale wręcz nieunikniona”. Zasada ta mówi, że nieustannie mamy szansę „stwarzania się na nowo” i to do nas należy decyzja, czy będziemy odtwarzać przeszłość, szukać nowych rozwiązań.
Terapię Gestalt charakteryzuje krótkoterminowość, dlatego też klient wraz z terapeutą wymyślają eksperymenty, które mogą zostać przeprowadzone pomiędzy kolejnymi sesjami wspomagając tym samym zmiany zachodzące w terapii.
Jaka jest więc rola psychoterapeuty?
Terapeuta w ujęciu Gestalt raczej unika postaw autorytarnych. Powinien on uznawać wiedzę klienta na temat własnych potrzeb oraz sposobów ich realizacji. Zadaniem psychoterapeuty jest kreatywne dostosowywanie metod działania do potrzeb klienta. Z tej kreatywności wynika kolejne zadanie psychoterapeuty, mianowicie angażowanie klienta w dążenie do zmiany, wzbudzanie w nim zainteresowania i chęci do lepszego samopoznania.
Do podstawowych ról terapeuty należy utrzymywanie dialogu z klientem. Sposób interakcji tych dwóch osób powinien w terapii pozostawać na pierwszym planie, gdyż jest on najważniejszym obiektem diagnozy i leczenia.
Bardzo często praca terapeuty sprowadza się do bycia z osobą cierpiącą, akceptowania jej stanu, bez konieczności podejmowania działań interwencyjnych.
Podsumowanie
Terapia Gestalt przeznaczona jest nie tylko dla osób chorych, ale również dla wszystkich tych, którzy dążą do lepszego poznania siebie, do samorozwoju. Celem nadrzędnym nie jest tu więc „wyleczenie”, a raczej nauczenie człowieka lepszego radzenia sobie. Terapia nie kończy się w momencie wygaśnięcia relacji terapeutycznej, klient kontynuuje ją sam, poza gabinetem terapeuty.
